Historia powstania LOP w Polsce
Przesłanki utworzenia LOP
1. Szybki rozwój idei ochrony przyrody w Europie i na świecie na początku XX w. Powstanie w sąsiednich państwach organizacji społecznych pod nazwą Liga Ochrony Przyrody (Szwajcaria, Austria, Dania, Niemcy);
2. Rozszerzenie współpracy w zakresie ochrony przyrody na forum międzynarodowym przez powołaną w 1919 r. Tymczasową Państwową Komisję Ochrony Przyrody przekształconą w 1925 r. w Państwową Radę Ochrony Przyrody;
3. Konkretne działania zmierzające do zaprzestania niszczenia przyrody – szczególnie tatrzańskiej;
4. Konieczność połączenia działań istniejących w Polsce społecznych towarzystw przyrodniczych i krajoznawczych;
5. Pilna potrzeba włączenia całego społeczeństwa do rozwiązywania trudnych zagadnień przyrodniczych (np. wykup cennych przyrodniczo terenów pod ochronę rezerwatową), to najistotniejsza przesłanka do postawienia 3. I . 1927 r. przez Państwową Radę Ochrony Przyrody wniosku o powołanie społecznej organizacji pod nazwą Liga Ochrony Przyrody.
Krótki rys historyczny
Głównym inicjatorem i twórcą społecznej organizacji Ligi Ochrony Przyrody w Polsce był prof. dr Władysław Szafer, który swoje przemyślenia wzorował na Szwajcarskiej Lidze Ochrony Przyrody, istniejącej od 1909 r.
Władysław Szafer widział Ligę Ochrony Przyrody jako organizację prężnie działającą w zakresie rozwiązywania wielu problemów przyrodniczych.
9 stycznia 1927 r. na VIII Zjeździe Państwowej Rady Ochrony Przyrody (PROP) podjęta została uchwała o utworzeniu Ligi Ochrony Przyrody w Polsce. Wybrano Komitet Organizacyjny. W skład Komitetu weszli: prof. dr Walery Goetel, dr prof. Bolesław Hryniewiecki, prof. dr Mieczysław Limanowski, prof. dr Jan Gwalbert Pawlikowski, prof. dr Władysław Szafer. Zadaniem Komitetu było propagowanie wśród ogółu społeczeństwa konieczności powstania tego typu stowarzyszenia. Funkcję przewodniczącego Komitetu Organizacyjnego powierzono Aleksandrowi Janowskiemu.
Rok później tj. 9 stycznia 1928 r. odbył się w Warszawie Zjazd Organizacyjny, na którym wybrano pierwszy Zarząd Główny Ligi. W jego skład weszli:
prezes – prof. dr Józef Morozewicz – geolog, twórca Państwowego Instytutu Geologicznego
wiceprezes – prof. dr Bolesław Hryniewiecki – rektor Uniwersytetu Warszawskiego
i organizator społecznego ruchu ochrony ojczystej przyrody
Sekretarz – dr Stanisław Małkowski – geolog, późniejszy prof. Uniwersytetu Wileńskiego
Skarbnik - Aleksander Ludwik Janowski – prezes Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego
Siedzibą Zarządu Głównego była Warszawa. Sekretariat mieścił się przy ul. Rakowieckiej 4 (PIG).
29 marca 1928 r. zatwierdzony został Statut Ligi przez Komisarza Rządu m. st. Warszawy
i wpisany do rejestru stowarzyszeń pod nr 358.
Od pierwszych miesięcy powołania Ligi - jej Zarząd podjął szeroko zakrojone akcje m.in.:
• propagowanie idei ochrony przyrody wśród społeczeństwa
• opracowywanie i druk materiałów edukacyjnych i propagowanych
• wykup terenów prywatnych z przeznaczeniem na rezerwaty
• organizowanie odczytów i pogadanek
• rozpowszechnianie informacji o stowarzyszenie i zakładanie kół terenowych
• ścisła współpraca z Państwową Radą Ochrony Przyrody
• działania interwencyjne
• podjęto akcję propagandową dotyczącą utworzenia parku narodowego w Tatrach.
Po upływie roku od powołania Ligi w dniach 2-3 lutego 1929 odbył się w Warszawie I Zjazd Delegatów LOP, na którym wybrano nowe władze Zarządu. Prezesem został prof. dr Bolesław Hryniewiecki, który pełnił tę funkcję aż do wybuchu II wojny światowej w 1939 r. Wiceprezesem został redaktor Julian Ejsmont, sekretarzem – por. Wiktor Romanow, geograf. Ponadto do Zarządu weszli: prof. dr January Kołodziejczyk, Kazimierz Przemyski, płk. Michał Wisznicki i dr Tadeusz Wolski.
Komisję Rewizyjną tworzyli: prof. dr Z. Mokrzecki, prof. dr Seweryn Dziubałtowski
i dyr. Kazimierz Kulwiec.
W 1933 r. wydano pierwszy numer czasopisma Zarządu Głównego Ligi pod nazwą: "Wiadomości Ligi Ochrony Przyrody w Polsce" a pierwszym redaktorem była
dr Karolina Lublinerówna, członek ZG LOP.
10 marca 1934 r. uchwalono pierwszą ustawę o ochronie przyrody, która miała charakter wyraźnie konserwatorski.
W momencie wybuchu II wojny światowej przerwana została przez okupanta działalność Ligi. Najeźdźca doskonale zdawał sobie sprawę, że krzewienie idei ochrony przyrody ściśle jest związane z wyrazem patriotyzmu i polskością. Należą się słowa uznania dla wszystkich leśników, którzy w okresie działań wojennych, nie szczędząc wysiłków z narażeniem życia starali się przeciwstawiać działaniom okupanta zmierzającym do zniszczenia gospodarczego kraju. Z narażeniem życia chronili cenne drzewostany i tereny leśne zasługujące na szczególną ochronę.
Zaraz po wyzwoleniu w 1945 r. działacze Ligi z ośrodków uniwersyteckich Łódzkiego i Krakowskiego podjęli reaktywowanie organizacji. W czerwcu 1945 r. pod przewodnictwem prof. Władysława Szafera i prof. Edwarda Potęgi na pierwszym zebraniu organizacyjnym przyjęto działania programowe. Na posiedzeniu Zarządu Głównego LOP 17 lipca 1945 roku wybrano prezesa – prof. Edwarda Potęgę. Pierwszy Zjazd Delegatów w powojennej Polsce odbył się trzy lata później 25 X 1948 r. w Łodzi. Po pięciu latach w 1953 r. siedziba Zarządu Głównego LOP przeniesiona została do Warszawy.
Liga w okresie powojennym rozwijała się systematycznie i z dużym dynamizmem. Podjęto wiele kampanii i akcji edukacyjnych. Skoncentrowano wysiłki na uzyskanie środków na działalność statutową Stowarzyszenia. Podjęto uchwałę o zalesianiu i zadrzewianiu kraju. Prowadzono działalność wydawniczą. W 1956 roku wydano pierwszy numer Biuletynu Organizacyjnego LOP. Od 1 stycznia 1957 r. organem medialnym ZG LOP została "Przyroda Polska". W 1968 roku Liga otrzymała status Stowarzyszenia Wyższej Użyteczności. Pierwszy "Raport o stanie środowiska przyrodniczego w Polsce i zagrożeniu zdrowia ludzkiego" opracowany został przez Radę Naukową ZG LOP w 1981 roku. Za zasługi dla ochrony środowiska przyrodniczego Liga odznaczona została Krzyżem Polonia Restituta. Wśród licznych krajowych opracowań na uwagę zasługują:
A. Leńkowa, 1968, Dzieje Ligi Ochrony Przyrody w Polsce;
W. Janiszewski i in., 1978, Liga Ochrony Przyrody w służbie społeczeństwa i kraju;
S. Drewniak, K. Wolska (red.), 2000, Ochrona przyrody i środowiska w Polsce oraz udział w niej organizacji społecznych;
Tablice kolorowe, 1996, "Zwierzęta chronione w Polsce" oraz „Rośliny chronione w Polsce”.
Bardzo ważnym organem była powołana przez Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego Straż Ochrony Przyrody, która funkcjonowała w latach 1957 - 2001.
Zarys historii powstania LOP na Lubelszczyźnie
Na Lubelszczyźnie pierwsze koła LOP organizowane były przed II wojną światową w Puławach, Chotyłowie, Opolu Lubelskim, Lipie koło Zaklikowa. W 1936 r. przy Gimnazjum im. Jana Zamoyskiego w Lublinie powstało pierwsze Szkolne Koło LOP. Prezesem Koła przed wojną był uczeń Gimnazjum Bogdan Szymulski, nadal aktywny działacz. Koło liczyło 30 członków.
Pod koniec marca 1946 r. z inicjatywy działaczy Państwowej Rady Ochrony Przyrody poczyniono starania utworzenia Oddziału Ligi Ochrony Przyrody w Lublinie przy Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej.
Pracownicy naukowi Uniwersytetu niezwłocznie, bo 25 maja, powołali Lubelski Oddział LOP, który szybko przekształcił się w Zarząd Okręgowy. Grupę organizacyjną tworzyli wówczas Janusz Domaniewski, Zdzisław Raabe, Konstanty Strawiński, Józef Motyka, Jarosław Urbański, Zofia Demianowicz, a później Dominik Fijałkowski i Franciszka Wrońska. Pierwszym Prezesem została mgr Zofia Demianowicz, wiceprezesem dr Zdzisław Raabe.
Lubelski Oddział Ligi od samego początku prowadził bardzo ożywioną działalność. Szczególną opieką objął nauczycieli i młodzież, dla których organizowano wycieczki dydaktyczne, wieczory odczytowe, kursy z zakresu ochrony przyrody, konkursy gazetek ściennych, plakatów, haseł, które umieszczano później w trolejbusach, autobusach, a także kawiarniach. Cenną inicjatywą były cotygodniowe 5-cio minutowe pogadanki przez radiowęzeł.
Ponadto członkowie Ligi zajęli się ochroną zabytków przyrody, rezerwatów i parków narodowych.
Cenną inicjatywą Okręgu były jesienno-zimowe zebrania wiejskie i szkolenia organizowane wspólnie z Wydziałem Rolnictwa i Leśnictwa PWRN. Równocześnie prowadzone były prace społeczne użyteczne, jak sadzenie drzew i krzewów, dokarmianie zwierzyny leśnej i ptactwa. Kontrolowano także targowiska miejskie, na których handlowano roślinnością chronioną.
Dzięki tak dużemu zaangażowaniu członków Ligi utworzonych zostało wiele rezerwatów przyrody, a także wnioskowano o utworzenie RPN i PPN.
|
